Sosyal sermayenin artırılması, gelirin adil dağıtılması ve yoksulluğun azaltılmasında kooperatiflerin önemli bir katkısı olduğu vurgulayan; T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kooperatifçilik Genel Müdürü Arif Sami SEYMENOĞLU kooperatifçiliğimizde son dönemde yaşanan gelişmeleri bizlerle paylaştı.
Köy-Koop Haber- Ülkemizdeki kooperatifçilik hareketini kısaca değerlendirir misiniz, ileriye yönelik olarak kooperatifçilikten umutlu musunuz?
Arif Sami Seymenoğlu- Temelinde dayanışma ve topluma hizmet anlayışı olan kooperatif ortaklık modeli, bireylerin ve toplumun ekonomik ve sosyal kalkınması açısından büyük önem taşımaktadır. Sosyal sermayenin artırılması, gelirin adil dağıtılması ve yoksulluğun azaltılmasında kooperatiflerin önemli bir katkısı olduğu bilinmektedir.
Mithat Paşa’nın kurduğu “Memleket Sandıkları” ile modern anlamda kooperatifçiliğin başladığı ülkemizde, Cumhuriyetin ilanından sonra Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından bizzat öncülük edilen çalışmalarla kooperatifçiliğin fikri ve hukuki temelleri atılmıştır. Bunun içindir ki, üretimden tüketime, eğitimden finansmana kadar ekonominin her sektörüne faaliyet gösteren kooperatifler bu yıllardan sonra kurulmaya başlamıştır. Bu yıllarda ATATÜRK’ün bizzat kooperatiflere ortak olması ve talimatıyla Türk Kooperatifçilik Kurumunun kurulması konuya verilen değerin diğer bir göstergesidir.
Türk hukuk sistemi içinde özel önem verilen, hem Anayasayla hem de kendi özel kanunuyla düzenleme yapılan bir ortaklık modeli olan kooperatifler bugün 56.000’den fazla sayıya ulaşmıştır. Bakanlığımızca bu kooperatifler aracılığıyla 7,5 milyona yakın kooperatif ortağına yönelik önemli hizmetler sunulmaktadır.
Bakanlığımız görev ve yetki alanındaki kooperatif ve üst kuruluşlarının; kuruluş, işleyiş, eğitim ve denetim, bilgi işlem, destekleme hizmetlerinin yanında, kooperatifçiliğe yönelik genel politika ve stratejinin belirlenmesine yönelik çalışmaları yürütmektedir.
“İstikrar içinde üreterek büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonu çerçevesinde kooperatifçiliğin geliştirilmesine yönelik çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
K.K.- Kooperatiflerin karşılaştığı sorunların çözümünde Genel Müdürlük olarak nasıl bir yol izliyorsunuz?
A.S.S.- Cumhuriyet tarihinde ilk kez yürütülen bir çalışma ile kooperatifçilikle ilgili birçok sorunun çözümüne katkıda bulunacak ve kooperatifçiliğin ivme kazanmasına yardımcı olacak Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planını (TÜKOSEP) hazırladık.
Ülkemiz kooperatifçiliğini ekonomik kalkınmada daha etkin bir konuma getirmeyi amaçlayan Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ile kooperatif politikalarını yeniden düzenledik.
Türkiye kooperatifçiliğinin vizyonunu belirleyen bu belge ile kooperatifçiliğe daha elverişli bir ortam oluşturmayı, sektöre olan güveni artırmayı, verimsiz ve etkin olmayan uygulamaları kaldırmayı, sürdürülebilirliği, rekabet edebilirliği ve yenilikçiliği sağlamayı, sektörün yaşadığı sorunlara çözüm oluşturmayı ve kooperatifçiliğe yeni bir ivme kazandırmayı amaçladık.
Bu çerçevede, TÜKOSEP’te yer alan ilke ve hedefler doğrultusunda kooperatiflerin karşılaştığı sorunlar hızlı ve etkin bir şekilde çözüme kavuşturulmaktadır.
K.K.- Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planının uygulanmasına başlandı mı, neler yapılıyor, neler yapılacak?
A.S.S.- Ülkemiz kooperatifçiliğinin geleceğe hazırlanmasında bir yol haritası oluşturan “Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı 2012-2016” 17 Ekim 2012 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Eylem Planı, aynı gün geniş katılımlı bir toplantıda Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN tarafından kamuoyuna tanıtılmıştır.
TÜKOSEP’de 7 stratejik hedef altında yer alan 36 eylemle ilgili çalışmalarımızı belirlenen takvim çerçevesinde gerçekleştirmekteyiz. 7 Stratejik hedef şu şekilde tanımlanmaktadır.
1. Kamu teşkilatlanması ve kooperatiflere hizmet sunum biçimi yeniden yapılandırılacaktır.
2. Eğitim, danışmanlık, bilgilendirme ve araştırma faaliyetleri geliştirilecektir.
3. Örgütlenme kapasitesi ve kooperatifler arası işbirliği imkânları arttırılacaktır.
4. Sermaye yapısı ile kredi ve finansmana erişim imkânları güçlendirilecektir.
5. İç ve dış denetim sistemleri tümüyle revize edilecektir.
6. Kurumsal ve profesyonel yönetim kapasitesi arttırılacaktır.
7. Mevzuat altyapısı uluslararası esaslara ve ihtiyaçlara göre geliştirilecektir.
Bu kapsamda 2012-2015 yılları arasında 30 eylem performans göstergeleri ve yıllık hedefler doğrultusunda tamamlanmıştır. Yeni Kooperatifler Kanununun yürürlüğe girmesiyle tüm eylemler tamamlanmış olacaktır.
K.K.- Tüm kooperatifleri kapsayacak, ulusal bir bilgi sistemi projeniz bulunuyor mu?
A.S.S.- TÜKOSEP kapsamında “Kooperatif Bilgi Sistemi Projesi” geliştirilmiştir. Elektronik ortamda sunduğu kooperatifçilik hizmetleri ile bir e-devlet uygulaması olmasının yanı sıra kooperatiflerin daha şeffaf hale getirilmesi ve kullanıcılarına hızlı ve güvenilir bilgi sunma gibi amaçlarla kooperatiflerin bilgi toplumuna uyum sağlaması misyonunu da edinmiş olan Kooperatif Bilgi Sistemi, ülkemizdeki tüm kooperatiflerin hizmetine sunulmuştur.
Sistem üzerinde her kooperatif için ücretsiz bir internet sayfası oluşturulmaktadır. Sisteme giriş yapılarak kolayca düzenlenebilen bu web sayfaları sayesinde kooperatifler; internet ortamında duyurularını yayınlayabilmekte, etkinliklerine ilişkin fotoğraflarını sergileyebilmekte veya ürettikleri ürün ve hizmetleri hakkında bilgilendirici içerikler hazırlayabilmektedir.
Entegrasyon çalışmalarının da tamamlanmasıyla, vatandaşlarımız evinden veya işyerinden kooperatif kuruluş işlemlerini gerçekleştirebilecek, genel kurul başvurularını elektronik ortamda tamamlayabilecektir. Anasözleşmeler elektronik hale gelecek, dolayısıyla ülke kooperatifleri dijitalleşecektir.
Kooperatif ortakları sistem üzerinden kooperatiflerine ilişkin bilgi ve belgeleri görüntüleyebilecek, elektronik ortamda pek çok işlemini gerçekleştirebilecek, bürokratik işlemler esnasında yaşanılan zaman kaybı en aza indirilecektir.
Üstelik tüm bu işlemlerin gerçekleştirilebilmesi için internet bağlantısı olan bir bilgisayar yeterli olacaktır.
K.K- Kooperatifler arası örgütlenmede yaşanan çok başlılık ile bu konuda yaşanan sıkıntılar ve çözüme yönelik olarak neler yapılması gerektiğine ilişkin görüşlerinizi alabilir miyiz?
A.S.S.- Kooperatiflerin örgütlenmesi ile ilgili olarak hali hazırda yürürlükte bulunan 1163 sayılı Kooperatifler Kanununda temel düzenlemeler bulunmaktadır.
Bu kapsamda, kooperatiflerin müşterek menfaatlerini korumak, amaçlarını gerçekleştirmek, faaliyet ve ilişkilerini düzenleyip denetlemek için kooperatif birlikleri, kooperatifler merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurulmuştur.
Kooperatif merkez birlikleri, kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denetlemektedir. Merkez birliği kuruluşunun tamamlanmadığı hallerde birlikler kendisine bağlı olan kooperatifleri denetler.
Yeterli kurumsal yapıyı oluşturmuş Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Birlikleri Merkez Birliği (TESKOMB), Pancar ekicileri Kooperatifleri Birliği (PANKOBİRLİK), Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (OR-KOOP), Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği gibi üst kuruluşlara denetim yetkisi devredilmiş, denetim ve eğitim hizmetlerinin önemli bir bölümü bu Birlikler aracılığıyla daha etkin bir şekilde yürütülmeye başlanmıştır.
Kooperatifleri, birlikleri, merkez birliklerini ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği’ni teftiş etmek, denetlemek veya denetlettirmek Bakanlığımızın görev ve yetkileri arasındadır.
Aynı zamanda Bakanlığımız nezdinde yürütmekte olduğumuz Yeni Kooperatifler Kanunu çalışmalarımızda başarılı ülke uygulamalarını da dikkate alarak bu konu üzerine eğiliyoruz.
K.K- Kooperatifçiliğin gelişmesi için Bakanlığınız ne tür teşvikler, ayrıcalıklar ve özendirmeler getiriyor veya getirmeyi düşünüyor?
A.S.S.- Bakanlığımız faaliyet alanındaki kooperatiflerin mali imkânsızlıklar sebebiyle gerçekleştiremedikleri, üretim ve istihdama katkısı olacak projelerinin Bakanlığımızca desteklenmesi amacıyla “Kooperatiflerin Desteklenmesi Programı (KOOP-DES)” ve buna ilişkin yasal alt yapının tamamlanması çalışmalarına devam edilmektedir.
“Kooperatifçilik Girişimciliği ve Eğitim Projesi (KOOP-GİR)” ile; ülkemizin sosyal sermayesini güçlendirecek, girişimcilik potansiyeli yüksek olan kesimlerin kooperatif ortaklık modeliyle ekonomik faaliyetlere katılmalarını sağlıyoruz. Kanaat önderleri ile potansiyel girişimcilerin bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi yoluyla vatandaşlarımızın kooperatif çatısı altında örgütlenmesini hedefliyoruz. Bu kapsamda özellikle ev ekonomisine katkıda bulunmak isteyen kadınlarımızı kooperatif ortaklık modeliyle ekonomik faaliyetlere katılmalarına yönelik çalışmalar yürütüyoruz. Bu çerçevede, 2013-2015 döneminde 12 farklı ilde düzenlenen toplantılara 1.109 katılımcı iştirak etmiştir.
“Kooperatifçilik Geliştirme ve Uyum Eğitimi Projesi (KOOP-GEP)” ile; kooperatif ortakları ve kooperatiflerde yönetici, denetçi, personel olarak çalışan veya çalışmak isteyenlerin kooperatifler hukuku, işletme stratejileri, kooperatiflerin işleyişine ilişkin mevzuat ile muhasebe bilgileri konusundaki bilgi seviyelerinin yükseltilerek kooperatiflerin kurumsal kapasitelerinin artırılmasını sağlıyoruz. Bu doğrultuda, 31/12/2015 tarihi itibariyle 54 farklı ilde açılan toplam 369 kursa 14.790 kişi katılmıştır.
“Yüksek Lisans ve Doktora Tezlerinin Desteklenmesi Projesi (KOOP-TEZ)” ile; kooperatifçilik alanında akademik çalışmaların sayısının artırılması hedeflenmiştir. Kooperatifçilikle ilgili olarak üniversitelerce kabul edilen yüksek lisans ve doktora tezlerine verilen nakdi destekle bir yandan kooperatifler ve akademisyenlerin daha sıkı ilişkiler kurması sağlanırken bir yandan da ülke kooperatifçiliğin daha sağlıklı gelişmesine katkı verilmektedir.
K.K.- Kooperatiflerle ilgili hizmet sunan kamu kuruluşları arasındaki çok başlılık aynı şekilde devam mı edecek, değişiklik düşünülüyor mu?
A.S.S.- Ülkemizde kooperatiflere hizmet sunan kamu kurumları açısından bazı değişiklikler olmuştur ve olmaktadır. Bu durum hem ihtiyaçlar dahilinde gerçekleşmekte hem de ekonomik konjonktürün gereksinimlerinden ortaya çıkmaktadır. Şu anda tarımsal amaçlı kooperatiflere Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, yapı kooperatiflerine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve diğer tüm kooperatiflere ise Gümrük ve Ticaret Bakanlığı hizmet sunmaktadır.
Son dönemde yine gelişen ihtiyaçlar doğrultusunda yapı kooperatiflerinin Bakanlığımıza devri yeniden gündeme gelmiştir. Buna ilişkin yasal süreçler devam etmektedir.
K.K.- Yeni nesillere kooperatifçilik bilincinin öğretilmesi için ilköğretimden başlanarak, girişimcilik ve ortaklık kültürünün kazandırılması konularında bir çalışmanız var mı?
A.S.S.- “Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı”na uygun olarak, Milli Eğitim Bakanlığından ilgili genel müdürlükler ile toplantılar düzenlenmiş ve söz konusu eylem hakkında yapılabilecek faaliyetler görüşülmüştür. Toplantılar sonucunda okullarda uygulanan müfredat programlarına “kooperatifçilik” konusunun eklenmesi, kooperatifçilik kolu ve kulüplerinin yaygınlaştırılması, “Dünya Koopera